Jak sklasyfikować wypadek, któremu uległ pracownik dostarczający L-4?

Z całą pewnością zdarzenie to nie może być uznane za wypadek przy pracy, z uwagi na brak przesłanek przewidzianych w art. 3 ust. 1 ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy (Dz. U. z 2015 r., poz. 1242 ze zm.), zgodnie z którym jest nim nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

1. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
2. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
3. w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Rozważenia wymaga natomiast możliwość uznania przedstawionego w zapytaniu zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, którego definicję zawiera art. 57b ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.). W myśl tego przepisu, wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy jest nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Na podstawie art. 57b ust. 2 ustawy, za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca:

1. innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego;
2. zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych;
3. zwykłego spożywania posiłków;
4. odbywania nauki lub studiów.

Zbliżone do przedstawionego w zapytaniu zdarzenie w kontekście jego klasyfikacji wypadkowej rozważał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22.06.1979 r. (III PR 44/79, OSNC 1979/12/250). W orzeczeniu tym za wypadek w drodze do pracy Sąd Najwyższy uznał wypadek, jakiemu uległa pracownica w drodze do najbliżej mieszkającej koleżanki, która była również pracownicą tego samego pracodawcy, w celu przekazania jej zaświadczenia o niezdolności do pracy, z prośbą o doręczenie go pracodawcy.

Ranem w dniu wypadku pracownica ta udała się do lekarza i uzyskała na trzy dni zwolnienie lekarskie. Bezpośrednio po wizycie u lekarza usiłowała to zwolnienie przekazać najbliżej jej mieszkającej koleżance, lecz nie zastała jej w mieszkaniu. Tego samego dnia wieczorem udała się ponownie w tym celu do koleżanki i w drodze do niej na oblodzonej ulicy upadła, doznając obrażeń głowy.

W tamtym czasie problematyka wypadkowa uregulowana była w rozporządzeniu Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 17.10.1975 r. w sprawie zasad i trybu orzekania o uszczerbku na zdrowiu oraz wypłacania świadczeń z tytułu wypadku przy pracy, w drodze do pracy i z pracy oraz z tytułu chorób zawodowych (Dz. U. Nr 36, poz. 199). Przesłanki wypadku w drodze do pracy i z pracy  określone były w sposób analogiczny do tych, które obecnie określa art. 57b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (zob. § 14 i 15 rozporządzenia z dnia 17.10.1975 r.). Stąd też pomimo tego, że od chwili wydania omawianego orzeczenia upłynęło ponad 30 lat, zachowuje ono nadal swą aktualność.

W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że w świetle wspomnianych przesłanek za drogę do pracy uważa się nie tylko drogę odbywaną bezpośrednio w celu świadczenia pracy, ale również drogę odbywaną bezpośrednio w celu spełnienia innej niż praca powinności spoczywającej na pracowniku. Tego typu powinnością może być obowiązek zawiadomienia o nieobecności w pracy, a następnie jej usprawiedliwienia, na zasadach określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15.05.1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. z 2014 r., poz. 1632).

Przepisy rozporządzenia określają sposoby informowania i usprawiedliwiania nieobecności. Zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia, w razie zaistnienia przyczyn uniemożliwiających stawienie się do pracy, pracownik jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić pracodawcę o przyczynie swojej nieobecności i przewidywanym okresie jej trwania, nie później jednak niż w drugim dniu nieobecności w pracy. Jeżeli przepisy prawa pracy obowiązujące u danego pracodawcy nie określają sposobu zawiadomienia pracodawcy o przyczynie nieobecności pracownika w pracy, zawiadomienia tego pracownik dokonuje osobiście lub przez inną osobę telefonicznie lub za pośrednictwem innego środka łączności albo drogą pocztową, przy czym za datę zawiadomienia uważa się wtedy datę stempla pocztowego. W dacie wydawania komentowanego orzeczenia problematykę tę w sposób niemal identyczny regulował § 9 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20.12.1974 r. w sprawie regulaminów pracy oraz zasad usprawiedliwiania nieobecności w pracy i udzielania zwolnień od pracy (Dz. U. Nr 49, poz. 299 ze zm.).

W rozpatrywanej sprawie wypadek miał miejsce w drodze do miejsca zamieszkania koleżanki pracownicy, a nie w drodze do pracy, a mimo tego został uznany za wypadek w drodze do pracy. Sąd Najwyższy wskazał bowiem, że zawiadomienie pracodawcy o nieobecności za pośrednictwem innej osoby jest wyraźnie przewidzianym w przepisach prawa pracy sposobem wykonania tego obowiązku, który w okolicznościach przedmiotowej sprawy był sposobem najbardziej odpowiednim. Pracownica ta bowiem, nie mając innej możliwości, podjęła niezwłocznie starania o przekazanie pracodawcy zwolnienia lekarskiego za pośrednictwem najbliżej mieszkającej koleżanki z tego samego zakładu pracy. Przekazanie w ten sposób zwolnienia lekarskiego było nie tylko właściwym spełnieniem obowiązku pracowniczego, ale także uwzględniało interes pracodawcy, który mógł odpowiednio zorganizować pracę podczas nieobecności pracownicy. 

Odnosząc powyższe wyjaśnienia do sytuacji przedstawionej w zapytaniu uzasadnionym wydaje się przyjąć, że opisane w nim zdarzenie może zostać uznane za wypadek w drodze do pracy. Uległ mu bowiem pracownik w trakcie dostarczania zwolnienia lekarskiego osobiście wprost samemu pracodawcy. Jest to jeden z przewidzianych przepisami prawa sposobów wypełnienia przedmiotowego obowiązku spoczywającego na pracowniku.