Zakres podmiotowy pojęcia „członek najbliższej rodziny”

Przepisy ustawy z dnia 24.07.2015 r.  o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 1268), które weszły w życie z dniem 2.01.2016 r. rozszerzyły zakres podmiotowy osób uprawnionych do korzystania z uprawnień związanych z rodzicielstwem określonych w art. 180 KP.

Przepis ten reguluje przypadki, w których możliwe jest uzyskanie prawa do urlopu macierzyńskiego lub nabycie prawa do zasiłku macierzyńskiego poprzez ich przejęcie od matki dziecka rezygnującej z tych uprawnień lub tracącej do nich prawo. Poza ojcem dziecka, do grona osób uprawnionych z tego tytułu wspomniany przepis zalicza „innych członków najbliższej rodziny”.

Zawarte w kodeksie pracy przepisy nie ustanawiają legalnej definicji tego pojęcia. Pewną wskazówkę w tym zakresie zawiera art. 175¹ pkt 3 i 4 KP, wprowadzający na potrzeby regulacji kodeksowej pojęcia „pracownika – innego członka najbliższej rodziny” oraz „ubezpieczonego – innego członka najbliższej rodziny”. Przepis ten odwołuje się do art. 29 ust. 5 ustawy z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2015 r. poz. 121, ze zm.) – czyli tzw. „ustawy zasiłkowej”. Jak się jednak okazuje, ani ten przepis, ani cała ustawa zasiłkowa nie definiuje pojęcia „innego członka najbliższej rodziny”. W art. 32 ust. 2 tejże ustawy możemy co najwyżej odnaleźć definicję „innego członka rodziny”, za którego uznaje się: małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym.

Warto jednak zaznaczyć, że art. 32 ust. 2 ustawy zasiłkowej wyznacza krąg członków rodziny na potrzeby ustalenia prawa do zasiłku opiekuńczego, a nie zasiłku macierzyńskiego. A poza tym, zwrócić należy uwagę na „drobny” acz istotny szczegół, a mianowicie – przepis ten ustanawia definicję „innego członka rodziny”, a nie „innego członka najbliższej rodziny”. Nie sposób uznać, aby obydwa te pojęcia były ze sobą tożsame. Wykładnia literalna sugeruje, że grono „innych członków najbliższej rodziny” powinno być węższe niż to określone w art. 32 ust. 2 ustawy zasiłkowej.

Problem braku definicji „innego członka najbliższej rodziny” dotyczy zatem nie tylko art. 180 KP, ale również regulacji zawartej w art. 29 ustawy zasiłkowej, która także posługuje się tym niezdefiniowanym pojęciem.

W kontekście tak zarysowującego się problemu, w literaturze tematu prezentowane jest stanowisko, zgodnie z którym, z uwagi na brak definicji „członka najbliższej rodziny” na potrzeby określenia zakresu podmiotowego tego pojęcia należałoby pomocniczo stosować katalog zawarty w art. 32 ust. 2 ustawy zasiłkowej. Tezę tę wspiera się argumentacją natury praktycznej, bazującej na założeniu, że wyliczone w tym przepisie osoby tradycyjnie zwykło się zaliczać do członków najbliższej rodziny.

Stanowisko to można byłoby uznać jako tymczasowe załatwienie analizowanego problemu, do czasu jego wiążącego rozstrzygnięcia przez właściwe w tym zakresie organy (ZUS lub Sąd Najwyższy).

Nie zmienia to jednak faktu, iż przepisy ustawy z dnia 27.07.2015 r. wprowadzając pojęcie „innego członka najbliższej rodziny” na potrzeby dwóch ustaw, tj. KP i ustawy zasiłkowej, nie ustanawiając przy tym legalnej definicji tego pojęcia, naruszyły zasady poprawnej legislacji określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 20.06.2002 r. w sprawie "Zasad techniki prawodawczej" (Dz.U. z 2016 r., poz. 283).

Stan ten wymaga pilnej interwencji ustawodawcy.