Mocą art. 304 § 1 kodeksu pracy ustawodawca rozszerzył obowiązki w zakresie zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy na osoby, „które wykonują na rzecz pracodawcy pracę na podstawie umów cywilnoprawnych (np. zlecenia, o dzieło) na terenie zakładu pracy lub w innym wyznaczonym przez pracodawcę miejscu, a także na osoby, które prowadzą własną działalność gospodarczą na terenie zakładu pracy pracodawcy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Przepis ten ma na celu zachowanie podstawowych zasad bhp wobec osób, które świadczą często podobną pracę do pracowników, w szczególności pracę na rzecz pracodawcy, a jedynie na innej podstawie prawnej niż stosunek pracy.” (Kodeks pracy. Komentarz, red. dr hab. Krzysztof Walczak).
Treść art. 207 § 2 kodeksu pracy, do którego odsyła art. 304 § 1 kodeksu pracy, odnosi się tylko do powinności zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a nie do konieczności przeprowadzania badań lekarskich. Zgodnie z jego treścią pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:
- organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy;
- zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń;
- reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy;
- zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy;
- uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych;
- zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;
- zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
Wnioski co do tego, czy osoba świadcząca pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej powinna zostać skierowana na badania lekarskie należy wysnuć z treści art. 3041 kodeksu pracy. Na jego podstawie obowiązki pracownika odnoszące się do bhp, o których mowa w art. 211 kodeksu pracy, w zakresie określonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę, ciążą również na osobach fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę, a także na osobach prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą, w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę.
[Art. 211 kodeksu pracy: Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:
- znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym;
- wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych;
- dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy;
- stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem;
- poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich;
- niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie;
- współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.]
Art. 211 pkt 5 kodeksu pracy nakłada na pracownika obowiązek poddania się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosowanie się do wskazań lekarza. Co ważne, art. 3041 kodeksu pracy zastrzega, iż wskazane w art. 211 kodeksu pracy obowiązki ciążą na osobie wykonującej pracę na podstawie umowy prawa cywilnego w takim zakresie, w jakim określi to pracodawca. Zatem od decyzji pracodawcy zależy, czy i w jakim zakresie na osobie świadczącej usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej ciążyć będzie powinność poddania się badaniom lekarskim. Dokonując oceny powinien wziąć pod uwagę zakres zagrożeń dla życia i zdrowia mogących wystąpić przy wykonywaniu obowiązków wynikających z umowy cywilnoprawnej.