Prawo Pracy
22.11.2022 r.
4 min

Błąd jako wada oświadczenia woli uprawniające do uchylenia się od skutków prawnych dokonywanej czynności

Ekspert PCKP

Skopiuj link
Prawo Pracy
22.11.2022r.
4 min

Zgodnie z treścią art. 84 § 1 kodeksu cywilnego: „w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej.”

Wadę oświadczenia woli stanowi wyłącznie kwalifikowany (mający znaczenie prawne) błąd co do treści czynności prawnej, rozumiany jako wyobrażenie o którymkolwiek składniku treści konkretnej czynności prawnej, niezależnie od tego czy element ten został wyrażony bezpośrednio w oświadczeniu woli, czy też chodzi o składnik uzupełniający czynności prawnej.  Błąd może być zarówno błędem dotyczącym okoliczności faktycznych, jak i tzw. błędem co do prawa, dotyczącym okoliczności prawnych.

Ponadto należy pamiętać, że aby możliwe było powołanie się na błąd jako wadę oświadczenia woli musi on mieć charakter istotny. Wynika to z treści art. 84 § 2 kodeksu cywilnego. „Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).” Chodzi zatem o mylne wyobrażenie o rzeczywistości, o okolicznościach towarzyszących złożeniu oświadczenia woli, o treści oświadczenia. Składający oświadczenie woli jest bowiem świadomy i w pełni swobodny, jednakże działa w oparciu o niezgodne z rzeczywistością wyobrażenie o stanie faktycznym lub o składanym oświadczeniu woli.

Przepis art. 84 KC wyodrębnia w istocie, jak wskazuje SA w Szczecinie w wyr. z 30.3.2016 r. (I ACa 956/15, Legalis), dwa rodzaje kryteriów prawnie relewantnego błędu. W każdej sytuacji błąd musi być błędem co do treści czynności prawnej oraz być istotny, a cechy te, jak wskazano, muszą występować łącznie. W przypadku jednak gdy oświadczenie woli osoby działającej pod wpływem błędu składane jest innej osobie, spełnione musi zostać kryterium dodatkowe, poprzez zaistnienie przynajmniej jednej z trzech przesłanek określonych w art. 84 § 1 zd. 2 KC: 1) adresat oświadczenia woli wywołał błąd chociażby bez swojej winy; 2) adresat oświadczenia woli wiedział o błędzie; 3) adresat oświadczenia woli mógł z łatwością błąd ten zauważyć (K. Pietrzykowski, w: K. Pietrzykowski, Komentarz KC, t. 1, 2018, s. 405; B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, w: M. Pyziak-Szafnicka, P. Księżak, Komentarz KC, 2014, s. 1002; por. także wyr. SN z 9.2.2017 r., III CSK 60/16, Legalis).” (Kodeks cywilny. Komentarz, red. prof. dr hab. Mariusz Załucki).

„[…] spełnienie przesłanek prawnie doniosłego błędu skutkuje wzruszalnością czynności prawnej dokonanej pod jego wpływem, co następuje poprzez złożenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli. Unieważnienie czynności prawnej dokonanej pod wpływem błędu następuje wówczas z mocą wsteczną (ze skutkiem ex tunc – B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, w: M. Pyziak-SzafnickaP. Księżak, Komentarz KC, 2014, s. 1006). Oświadczenie takie powinno być złożone w formie i w terminie określonych w art. 88 KC. Podkreślić należy, że na błąd w oświadczeniu woli może powołać się tylko osoba składająca to oświadczenie, a nie jego adresat (A. Janas, w: M. HabdasM. Fras, Komentarz KC, t. 1, 2018, s. 815). (Kodeks cywilny. Komentarz, red. prof. dr hab. Mariusz Załucki).

Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu – z upływem roku od jego wykrycia (art. 88 ust. 2).