Prawo do urlopu wypoczynkowego to jedno z podstawowych praw pracowniczych. Ma ono charakter niezbywalny. Co do zasady pracownik nabywa prawo do urlopu 1. stycznia danego roku w wymiarze 20 albo 26 dni. Ustawodawca przewiduje różne okoliczności, po zajściu których pracownikowi może przysługiwać więcej lub mniej dni urlopu w danym roku kalendarzowym.

„Proporcjonalne obniżenie wymiaru urlopu oznacza, że za każdy miesiąc objęty okresem niewykonywania pracy wymiar urlopu ulega obniżeniu o 1/12 wymiaru urlopu przysługującego pracownikowi. Gdyby okresy nieobecności w pracy obejmowały części miesięcy kalendarzowych, przy proporcjonalnym obniżeniu wymiaru urlopu za miesiąc uważa się łącznie 30 dni (§ 2 rozporządzenia urlopowego [§ 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 roku w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop]). Należy przyjąć, że chodzi tu zarówno o części na przykład nieprzerwanego urlopu bezpłatnego przypadającego na przełomie dwóch miesięcy kalendarzowych, jak i o części urlopu bezpłatnego udzielanego w różnych miesiącach, przedzielone okresami efektywnej pracy, jeżeli części te łącznie wynoszą 30 dni. Jeśli więc przykładowo pracownik korzystał każdorazowo w lutym, marcu i kwietniu z 10-dniowych urlopów bezpłatnych, to żaden z tych okresów samodzielnie nie daje podstawy do ograniczenia wymiaru urlopu, dopiero ich zsumowanie spowoduje uszczuplenie wymiaru urlopu o 1/12. Za dopuszczalne uznać należy również sumowanie okresów nieobecności spowodowanych różnymi przyczynami. Wprawdzie nie wynika to wprost z komentowanego przepisu, ale jego ratio legis przemawia za przyjęciem takiej konkluzji. Tak więc na przykład do 20 dni nieobecności spowodowanej urlopem bezpłatnym można doliczyć 10 dni odbywania ćwiczeń wojskowych, co umożliwi proporcjonalne obniżenie wymiaru urlopu.” (A. Kosut [w:] Kodeks pracy. Komentarz. Tom II. Art. 94-304(5), wyd. VI, red. K. W. Baran, Warszawa 2022).