Czy pracodawca może stosować mieszane systemy czasu pracy?

Należą do nich następujące systemy:

• podstawowy – w ramach tego systemu czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy (art. 129 § 1 kodeksu pracy);
• równoważny, w ramach którego można wyróżnić:

• równoważny system czasu pracy w którym dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin na dobę (art. 135 kodeksu pracy);
• równoważny system czasu pracy w którym dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 16 godzin na dobę – stosowany jest on przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w gotowości (art. 136 kodeksu pracy);
• równoważny system czasu pracy w którym dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 24 godzin na dobę – stosowany jest wobec pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych (art. 137 kodeksu pracy);

• w ruchu ciągłym – w ramach tego systemu dopuszczalne jest przedłużenie czasu pracy do 43 godzin przeciętnie na tydzień w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 tygodni, a w niektórych dniach w okresie rozliczeniowym dobowy wymiar czasu pracy może zostać przedłużony do 12 godzin; stosowany on jest przy pracach, które ze względu na technologię produkcji nie mogą być wstrzymane (art. 138 kodeksu pracy);
• przerywany system czasu pracy – polega on na wprowadzeniu nie więcej niż jednej przerwy w pracy w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin; jest on wprowadzany, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją (art. 139 kodeksu pracy);
• skróconego tygodnia pracy – system ten dopuszcza wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca; wprowadzany jest on na wniosek pracownika (art. 143 kodeksu pracy);
• pracy weekendowej – w systemie tym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta; w ramach tego systemu dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca (art. 144 kodeksu pracy);
• zadaniowy – w systemie tym pracodawca, po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, mając na względzie przeciętne normy czasu pracy; wprowadzany jest on w przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją (art. 140 kodeks pracy).

Pracodawca nie może łączyć systemów czasu pracy i tworzyć tzw. systemów mieszanych. Szczegółowa analiza przepisów prowadzi bowiem do wniosku, iż łączenie poszczególnych systemów czasu pracy skutkowałoby naruszeniem przepisów o czasie pracy oraz normach odpoczynku. Ponadto łączenie systemów czasu pracy może zostać uznane za próbę obejścia przepisów o pracy w godzinach nadliczbowych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2010 roku, I PK 6/10).

Warto jednak zwrócić uwagę, że zakaz mieszania systemów czasu pracy nie uniemożliwia wprowadzenia w zakładzie pracy różnych systemów czasu pracy w stosunku do poszczególnych grup pracowników (np. podstawowego w stosunku do pracowników administracyjnych i równoważnego do pracowników produkcji). Powinno to zostać dokonane w przepisach wewnątrzzakładowych, w których dokładnie określi się systemy czasu pracy stosowane wobec określonych grup pracowników. Możliwe jest także wprowadzenie wobec jednej osoby zatrudnionej na podstawie dwóch umów o pracę, w ramach każdej z tych umów, innego systemu czasu pracy. Przy czym trzeba pamiętać, że każda z umów powinna dotyczyć innej rodzajowo pracy.

Przepisy prawa przewidują dwa wyjątki od zakazu łączenia systemów czasu pracy. Pierwszy z nich wynika, z art. 19 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o czasie pracy kierowców. Zgodnie z jego treścią w uzasadnionych przypadkach w ramach systemu równoważnego czasu pracy dopuszcza się stosowanie przerywanego czasu pracy, według z góry ustalonego rozkładu czasu pracy oraz z uwzględnieniem przepisów o obowiązkowym dobowym odpoczynku. Rozkład czasu pracy powinien obejmować okres co najmniej miesiąca. Drugi wyjątek określa ustawa z dnia 25 października 1991 roku o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej w art 26c ust. 3. Wynika z niego, iż w przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją do pracowników objętych przerywanym systemem czasu pracy można stosować równocześnie równoważny system czasu pracy.