14.09.2021 r.
6 min

Czy pracownik musi wyrazić zgodę na wprowadzenie zmian do harmonogramu czasu pracy?

Ekspert PCKP

Skopiuj link
14.09.2021r.
6 min

Zgodnie z art. 129 § 3 kodeksu pracy rozkład czasu pracy danego pracownika może być sporządzony, w formie pisemnej lub elektronicznej, na okres krótszy niż okres rozliczeniowy, obejmujący jednak co najmniej 1 miesiąc. Oznacza to, iż grafik nie musi się pokrywać z okresem rozliczeniowym. Dopuszczalne jest bowiem stworzenie harmonogramu na okres czasu krótszy niż okres rozliczeniowy, ale nie może on być krótszy niż miesiąc kalendarzowy.

Harmonogram powinien zostać przekazany do wiadomości pracownika co najmniej na 1 tydzień przed rozpoczęciem pracy w okresie, którego dotyczy. Może to nastąpić zarówno poprzez udostępnienie pracownikom egzemplarza harmonogramu sporządzonego w formie papierowej, jak i za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Pracodawca nie ma obowiązku sporządzania rozkładu czasu pracy, jeżeli:

  1. rozkład czasu pracy pracownika wynika z prawa pracy, obwieszczenia pracodawcy o obowiązujących w zakładzie pracy systemach i rozkładach czasu pracy, przyjętych okresach rozliczeniowych albo z umowy o pracę;
  2. w porozumieniu z pracownikiem ustali czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań – w takim przypadku rozkład czasu pracy ustala pracownik,
  3. na pisemny wniosek pracownika stosuje do niego rozkłady czasu pracy, o których mowa w art. 1401 k.p.,
  4. na pisemny wniosek pracownika ustali mu indywidualny rozkład czasu pracy.

Kodeks pracy nie przewiduje jakiejkolwiek regulacji, która stanowiłabym odpowiedź na pytanie, czy w ogóle możliwa jest zmiana harmonogramu i czy może to nastąpić bez zgody pracownika.

W doktrynie i judykaturze przyjmuje się, iż zmiana grafiku powinna mieć charakter wyjątkowy i być związana z okolicznościami niemożliwymi do przewidzenia w momencie jego sporządzania, np. nieobecność innego pracownika spowodowana długotrwałą chorobą. Możliwość zmiany harmonogramu powinna być jednak przewidziana w przepisach wewnątrzzakładowych, w szczególności w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy. Przepisy te powinny określać sytuacje nadzwyczajne, które uzasadniają zmianę harmonogramu czasu pracy oraz procedurę, w jakiej następuje ta zmiana.

Harmonogram może być zmieniany również w związku z zaistnieniem  sytuacji mających swoje źródło w przepisach prawa, np. w razie udzielenia pracownikowi czasu wolnego w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych.

W innych wypadkach niż określone powyżej zmiana harmonogramu jest niedopuszczalna.

Tym samym należy uznać, że pewne okoliczności uzasadniają wprowadzenie zmian do grafiku. W związku z tym powstaje pytanie, czy pracodawca powinien uzyskać zgodę zainteresowanego pracownika na takie zmiany?

Część doktryny uważa, iż w nagłych przypadkach określonych w regulaminie pracodawca może zmienić grafik czasu pracy bez zgody zainteresowanego pracownika. Co do zasady o rzeczonej zmianie pracodawca powinien poinformować pracownika z takim wyprzedzeniem, aby ten mógł się do niej dostosować. Potwierdzenie tego stanowiska znajduje odzwierciedlenie w odpowiedzi Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 28 grudnia 2020 roku na interpelację poselską nr 15867 w sprawie ustalania harmonogramu pracy: „ Z treści art. 129 § 3 k.p. nie wynika, z jakim wyprzedzeniem takie zmiany mogą być dokonywane. Regulacja w tym zakresie może natomiast być zawarta w przepisach wewnątrzzakładowych, obowiązujących u pracodawcy, np. w regulaminie pracy. Generalnie o zmianie rozkładu czasu pracy pracodawca powinien poinformować pracownika z takim wyprzedzeniem, aby ten mógł się do niej dostosować. W tego typu wyjątkowych sytuacjach, wskazanych w prawie zakładowym, nie można wykluczyć przekazania pracownikowi zmienionego rozkładu czasu pracy także np. w dniu bezpośrednio poprzedzającym rozpoczęcie przez pracownika pracy.”

Można również spotkać się z poglądem, iż zmiana harmonogramu powinna mieć miejsce jedynie w wyjątkowych sytuacjach, na co najmniej 1 tydzień przed datą, w której grafik został zmieniony. Termin tygodniowy wynika z art. 129 § 3 kodeksu pracy, zgodnie z którym pracodawca przekazuje pracownikowi rozkład czasu pracy co najmniej na 1 tydzień przed rozpoczęciem pracy w okresie, na który został sporządzony ten rozkład.

„Należy podkreślić, że niezbędnym warunkiem przeprowadzenia, zmian harmonogramu, w tego typu szczególnych, określonych w prawie zakładowym przypadkach, jest przestrzeganie przepisów ochronnych z zakresu czasu pracy, dotyczących: planowania pracy w ramach wymiaru czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym, przestrzegania pięciodniowego tygodnia pracy, zagwarantowania co do zasady 11 – godzinnego dobowego i 35 – godzinnego tygodniowego okresu odpoczynku, zapewnienie liczby dni wolnych od pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym odpowiadającej co najmniej liczbie niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy przypadających w tym okresie, nienaruszanie doby pracowniczej, czy zapewnienie minimum co czwartej niedzieli wolnej od pracy.” (odpowiedź Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 28 grudnia 2020 roku na interpelację poselską nr 15867 w sprawie ustalania harmonogramu pracy).

Wydaje się, iż nie ma jednoznacznej, satysfakcjonującej wszystkich odpowiedzi na pytanie, czy pracodawca musi uzyskać zgodę pracownika na zmianę grafiku. Właściwe wydaje się uregulowanie kwestii udzielenia przez pracownika zgody na zmianę harmonogramu w przepisach wewnątrzzakładowych. Powinny one określać w szczególności czy zgoda jest konieczna oraz w jakich sytuacjach można odstąpić od wymogu uzyskania zgody, a także z jakim wyprzedzeniem taka zmiana może nastąpić.