Skopiuj link
Kodeks pracy nie reguluje zasad zabezpieczania roszczeń pracodawców wobec pracowników ze stosunku pracy. Nie przewiduje on również zakazu zabezpieczanie roszczeń, które pracodawcy mają wobec pracowników, wekslami, w tym wekslami in blanco. W związku z tym część pracodawców uważa, iż dopuszczalne jest zabezpieczenie przysługujących im względem pracowników roszczeń ze stosunku pracy za pomocą weksli. Częstą praktyką jest wręcz uzależnianie zatrudnienia konkretnej osoby od podpisania przez nią weksla.
Zabezpieczając swoje przyszłe roszczenia wobec pracowników za pomocą weksli pracodawcy zyskują łatwy i szybki sposób zaspokojenia w przyszłości. Łatwiej jest bowiem dochodzić zaspokojenia z weksla, niż występować do sądu z pozwem o zapłatę i udowadniać zasadność swoich roszczeń.
Najczęściej zabezpieczenie wekslowe wykorzystywane jest w celu zabezpieczenia roszczeń pracodawców wobec pracowników, którym powierzono mienie z obowiązkiem zwrotu albo wyliczenia się (art. 124 kodeksu pracy). Weksel zabezpiecza ewentualne przyszłe roszczenia pracodawcy wobec pracownika, które mogą powstać w skutek wyrządzenia przez pracownika szkody.
Przez pewien czas praktyka zabezpieczania roszczeń pracodawców wobec pracowników za pomocą weksli była akceptowana przez judykaturę. Przykładowo w wyroku z dnia 21 maja 1981 r., sygn. akt IV PRN 6/81, Sąd Najwyższy uznał, iż przepisy kodeksu pracy nie wyłączają możliwości zabezpieczenia wekslowego roszczeń zakładu pracy przeciwko pracownikowi o wynagrodzenie szkody w mieniu powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się i realizacji tych roszczeń w drodze postępowania nakazowego.
Obecnie rzeczona praktyka jest mocno krytykowana. W wyroku z dnia 26 stycznia 2011 r., sygn. akt II PK 159/10, Sąd Najwyższy stanął on na stanowisku, iż: „Przepisy i zasady prawa pracy, w szczególności zawarte w Dziale V Kodeksu pracy, sprzeciwiają się i wykluczają dopuszczenie weksli gwarancyjnych jako środka dodatkowego zabezpieczenia roszczeń pracodawcy o naprawienie potencjalnych szkód wyrządzonych przez pracownika w mieniu pracodawcy, co oznacza, że takie weksle są nieważne z mocy samego prawa (art. 18 § 2 kodeksu pracy w związku z art. 114-127 kodeksu pracy oraz a contrario art. 300 kodeksu pracy). Nabywca weksla nie może zatem dochodzić zaspokojenia wekslowego z weksla nieważnego z mocy prawa.”.
Krytyczne stanowisko zajęło także Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej w piśmie z dnia 3 kwietnia 2013 r. Uznało ono, iż posługiwanie się wekslem do zabezpieczenia roszczeń pracodawcy wobec pracownika wynikających ze stosunku pracy stanowi działanie niezgodne z prawem i nie ma uzasadnienia w art. 300 kodeksu pracy, nakazującym stosowanie w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy przepisów Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Zasady odpowiedzialności pracownika wobec pracodawcy zostały bowiem uregulowane w Kodeksie pracy. Ministerstwo wskazało również, iż: „Posługiwanie się wekslem w sytuacjach, gdy pracownik jest obowiązany rozliczyć się z pracodawcą z roszczeń powstałych w ramach stosunku pracy pozostawałoby także w sprzeczności z ochronną funkcją prawa pracy. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że zabezpieczenie roszczeń pracodawcy za pomocą weksla modyfikowałoby na niekorzyść pracownika zasady wynikające z Kodeksu pracy dotyczące m.in. rozłożenia ciężaru dowodu przy odpowiedzialności materialnej pracownika, czy też właściwość sądu w razie sporu między pracodawcą a pracownikiem.”.