Skopiuj link
Nie da się ukryć, że do częstych należą sytuacje, w których dana osoba przystępuje do wykonywania pracy, a pracodawca tę pracę przyjmuje i akceptuje, podczas gdy nie doszło do podpisania umowy o pracę w formie pisemnej. W takim przypadku dochodzi do nawiązania stosunku pracy. Stosunek pracy może bowiem zostać nawiązany także w sposób dorozumiany (per facta concludentia). Jedna z podstawowych zasad prawa pracy, określona w art. 11 kodeksu pracy, stanowi bowiem, iż nawiązanie stosunku pracy następuje na podstawie zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika.
Forma pisemna dla umowy o pracę nie została zastrzeżona pod rygorem nieważności. Dopuszczalność zawarcia umowy o pracę w innej formie niż pisemna potwierdza przywołany wyżej art. 29 § 2 zd. 2 kodeksu pracy. Przepis ten przewiduje obowiązek pracodawcy potwierdzenia pracownikowi na piśmie przed dopuszczeniem go do pracy ustaleń co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków, jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej. Warto o tym pamiętać, gdyż, zgodnie z art. 281 pkt 2 kodeksu pracy, naruszenie przez pracodawcę obowiązku wynikającego z powyższego przepisu stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone karą grzywny od 1.000 do 30.000 zł.
Przedstawione stanowisko znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Już w wyroku z dnia 31 sierpnia 1977 r., sygn. akt I PRN 112/77, Sąd Najwyższy stwierdził, iż nawiązanie stosunku pracy wymaga zgodnego oświadczenia woli pracownika i zakładu pracy. Oświadczenie woli może być wyraźne i ujęte w formie pisemnej, jak tego wymagają przepisy kodeksu pracy, bądź też dorozumiane, wynikające z zachowania się stron. „Nawiązanie stosunku pracy, bez względu na jego podstawę prawną, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika. Wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona w sposób wyraźny lub w sposób dorozumiany, to jest przez takie jej zachowanie, które nie pozostawia wątpliwości co do rzeczywistych intencji tej osoby.” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 11 kwietnia 2000 r., sygn. akt I PKN 575/99).
Warto jednak mieć na względzie, że zawarcie umowy o pracę w sposób dorozumiany może rodzić wiele problemów głównie w zakresie dowodzenia istnienia stosunku pracy i jego warunków. Ponadto, w razie braku dokumentów potwierdzających nawiązanie stosunku pracy lub warunków umowy o pracę zawartej w sposób dorozumiany pracownik na podstawie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego może wystąpić z powództwem o ustalenie. Przesłankę wystąpienia z rzeczonym powództwem stanowi posiadanie przez powoda interesu prawnego w ustaleniu istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Interes prawny ma miejsce, wówczas gdy zachodzi obiektywna niepewność stanu prawnego lub prawa, powodująca potrzebę ochrony prawnej. „W wyr. z 25.2.2009 r. (II PK 176/08) SN stwierdził, że: "z zawartego w art. 29 § 2 zd. 2 KP sformułowania (…) można wywieść wniosek, że w przypadku niepotwierdzenia przez pracodawcę na piśmie ustaleń co do rodzaju umowy oraz jej warunków, pracownikowi będzie służyć roszczenie o ustalenie na podstawie art. 189 KPC. Potwierdzenie nie jest przy tym oświadczeniem woli i nie tworzy nowego stanu prawnego. Jest to oświadczenie wiedzy pracodawcy twierdzącego, iż warunki umowy są takie, jak w potwierdzeniu".” (Komentarz do art. 29 kodeksu pracy, red. A. Sobczyk)