Skopiuj link
Jak stanowi § 2 tego artykułu, w szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy, o którym mowa w § 1, może być przedłużony, nie więcej jednak niż do trzech miesięcy. Jednocześnie przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych okres rozliczeniowy, o którym mowa w § 1, może być przedłużony, nie więcej jednak niż do czterech miesięcy.
Istotą zastosowania równoważnego systemu czasu pracy jest wydłużenie pracy w niektórych dniach, pod warunkiem jej skrócenia w innych dniach lub udzielenia dni wolnych od pracy. Pozwala to lepiej dostosować czas pracy do potrzeb pracodawcy.
„Przesłankami zezwalającymi na wprowadzenie równoważnego czasu pracy są rodzaj pracy lub jej organizacja. Kodeks pracy nie zawiera bliższej definicji tych pojęć. Nie znaczy to jednak, że panuje w tym zakresie dowolność. Należy przyjąć za bezsporne, że system równoważnego czasu pracy jest wyjątkiem od zasady, według której dobowy wymiar czasu pracy wynosi 8 godzin. Dlatego nieuzasadnione wprowadzenie równoważnego czasu pracy stanowi wykroczenie w rozumieniu art. 281 pkt 5 KP, a PIP ma prawo kontrolowania zasadności wprowadzenia takiego systemu. Inna sprawa, że przesłanki uzasadniające jego zastosowanie są bardzo szerokie. O ile jeszcze rodzaj pracy jest pojęciem poddającym się ocenie obiektywnej, o tyle już organizacja pracy jest w całości pozostawiona wpływowi pracodawcy. Potrzeba istnienia obiektywnych przesłanek stosowania równoważnego czasu pracy nie oznacza, że muszą mieć one charakter nadzwyczajny. Jak wskazano w judykaturze, stosowanie rozkładu czasu pracy przewidującego przedłużony dobowy wymiar czasu pracy nie musi mieć charakteru wyjątkowego i może stanowić normalny element organizacji procesu pracy (por. wyr. SN z 6.11.1980 r., I PRN 110/80, OSNCP 1981, Nr 6, poz. 108).” (por. Kodeks pracy. Komentarz Fragment pozycji: Kodeks pracy. Regulacje Covid-19 w prawie pracy. Komentarz, red. prof. dr hab. Arkadiusz Sobczyk)
W kodeksie pracy wyróżniono trzy odmiany równoważnego systemu czasu pracy. Oprócz postaci podstawowej, którą opisano powyżej, ustawodawca przewidział także dwie zmodyfikowane odmiany, których zastosowanie jest możliwe w ściśle opisanych przypadkach:
- przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 16 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca (art. 136 § 1 kodeksu pracy). W takim przypadku pracownikowi przysługuje, bezpośrednio po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy, odpoczynek przez czas odpowiadający co najmniej liczbie przepracowanych godzin, niezależnie od odpoczynku przewidzianego w art. 133 kodeksu pracy.
- przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 24 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca (art. 137 kodeksu pracy). Również w tej sytuacji, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, okres rozliczeniowy może zostać przedłużony, jednak nie więcej niż do trzech miesięcy, a przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych może być przedłużony maksymalnie do czterech miesięcy. Ponadto pracownikowi przysługuje, bezpośrednio po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy, odpoczynek przez czas odpowiadający co najmniej liczbie przepracowanych godzin, niezależnie od odpoczynku przewidzianego w art. 133 kodeksu pracy.
Warto zwrócić uwagę, że do pracownika objętego równoważnym systemem czasu pracy nie można zastosować przerywanego czasu pracy (art. 139 § 2 kodeksu pracy). Ponadto w równoważnym systemie czasu pracy czas pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, a także pracownic w ciąży i pracowników opiekujących się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia, bez ich zgody, nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Wykonują oni pracę tylko przez 8 godzin, a za resztę czasu pracy otrzymują wynagrodzenie bez wykonywania pracy. Osoby te zachowują bowiem prawo do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku ze zmniejszeniem z tego powodu wymiaru czasu pracy (art. 148 kodeksu pracy).