26.10.2021 r.
7 min

Jak błędne ustalenie wysokości składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne za pracownika wpływa na obowiązki podatkowe płatnika?

Ekspert PCKP

Skopiuj link
26.10.2021r.
7 min

W pierwszej kolejności należy przypomnieć, iż składki społeczne są odliczane od dochodu podatnika, natomiast składka zdrowotna od podatku. Podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych stanowi zatem dochód pracownika pomniejszony o należne składki społeczne. Wobec tego nieprawidłowe ustalenie wysokości składek rzutuje również na podstawę opodatkowania.

Warto zwrócić uwagę, że płatnik nie ma obowiązku dokonywania korekty dokumentów podatkowych na skutek stwierdzenia nieprawidłowego wyliczenia składek ZUS. Deklaracje PIT-4R i PIT-11 odzwierciedlają bowiem stan faktyczny istniejący w momencie ich składania, tj. wysokość pobranych przez płatnika składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, a nie wysokość składek należnych. Nie zawierały one zatem błędu. Dokonana przez pracodawcę korekta wysokości składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne winna zostać uwzględniona dopiero w deklaracjach podatkowych za rok, w którym korekta została dokonana (por. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 9 sierpnia 2011 r., nr IPTPB2/415-203/11-2/MP).

Pracodawca ma natomiast obowiązek dokonania korekty dokumentów rozliczeniowych w ZUS za wszystkie okresy, w których zaistniały nieprawidłowości. Może ona doprowadzić do jednej z dwóch sytuacji:

  1. powstania nadpłaty składek, która powinna zostać zwrócona pracownikowi, za pośrednictwem pracodawcy (płatnika), bądź zaliczona na poczet przyszłych składek;
  2. zaistnienia niedopłaty składek, którą zobowiązany jest pokryć pracodawca (dotyczy to również części składek finansowanych przez pracownika).

1.

Zwrot nadpłaconych składek stanowi dla pracownika przychód ze stosunku pracy w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. W związku z tym, pracodawca kwotę zwrotu dolicza do przychodów ze stosunku pracy uzyskanych przez pracownika w miesiącu, w którym zwrot nastąpił, i od tej kwoty pobiera zaliczkę na podatek dochodowy. Wartość zwracanych środków uwzględniana jest również w deklaracji PIT-11 za rok, w którym zwrot został dokonany. Jak wyjaśnił bowiem Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Radomiu w piśmie z dnia 16 marca 2004 r., nr US-24/2170/415/4/2004: „Kwota nadpłaconych składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe sfinansowana przez pracownika, zwrócona przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych za pośrednictwem pracodawcy (płatnika składek), stanowi de facto przychód ze stosunku pracy. Stąd też kwotę zwróconych składek – bez względu na to, czy jest to zwrot składek pobranych od pracownika w ubiegłych latach podatkowych czy w bieżącym roku – pracodawca dolicza do wynagrodzenia i do pozostałych przychodów uzyskanych przez pracownika w danym miesiącu i pobiera zaliczkę na podatek dochodowy, stosownie do postanowień art. 32 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W przypadku zwrotu składek za lata ubiegłe nie ma podstaw prawnych do korekty PIT-11 sporządzonego przez pracodawcę. Natomiast w PIT-11 sporządzonym za rok, w którym dokonano zwrotu nadpłaconych składek, pracodawca wykazuje całość pobranych z dochodu pracownika składek, a kwotę zwróconych składek wykazuje łącznie z innymi przychodami pracownika”.

2.

Nie ulega wątpliwości, że pracodawca ma prawo żądać od pracownika zwrotu uregulowanych przez niego składek na ubezpieczenie społeczne, w części, w której powinny one obciążać pracownika. Z drugiej jednak strony pracownik może odmawiać zwrócenia nienależnych mu środków. W takiej sytuacji pracodawcy pozostaje roszczenie w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Rozwiązanie to, ściśle cywilistyczne, nie rozstrzyga jednak problemów, które w analizowanej sytuacji rodzą się na gruncie prawa podatkowego.

Organy podatkowe prezentują pogląd, iż wartość sfinansowanych przez pracodawcę za pracownika składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne stanowi dla tego pracownika przychód ze stosunku pracy. Art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych za przychód ze stosunku pracy uznaje bowiem również świadczenia pieniężne ponoszone przez pracodawcę za pracownika.  Rzeczone świadczenie podlega opodatkowaniu i oskładkowaniu. Tym samym pracodawca powinien wartość sfinansowanych przez siebie składek doliczyć do przychodów ze stosunku pracy za miesiąc, w którym miało miejsce sfinansowanie. Należy je również uwzględnić w deklaracji PIT-11 za rok, w którym pracodawca pokrył niedopłatę (interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 14 stycznia 2010 r., nr IBPBII/1/415-814/09/HK).

Stanowisko organów administracji skarbowej nie jest jednak podzielane przez sądy. W orzecznictwie ugruntował się już pogląd, iż pokrycie przez płatnika składek na ubezpieczenie społeczne w części należnej od pracownika jest wykonaniem obowiązku płatnika. „Właściwe przepisy regulujące zasady uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne nie przewidują możliwości przeniesienia odpowiedzialności płatnika składek na ubezpieczenie społeczne za nienależyte wywiązywanie się z nałożonych na tego płatnika obowiązków na osoby ubezpieczone […] Ponadto składki na ubezpieczenie społeczne zapłacone przez skarżącą nie mogą być utożsamiane z: otrzymanymi lub postawionymi do dyspozycji pieniędzmi, czy świadczeniami w naturze, nie stanowią także nieodpłatnych świadczeń otrzymanych przez ubezpieczonych.” (Wyrok Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 20 grudnia 2016 roku, sygn. akt I SA/Wr 1092/16).

Sądy wskazują także, że niezasadne jest doliczenie wartości uregulowanych przez pracodawcę składek i opodatkowanie ich. Uzasadniają to tym, że podatek dochodowy został już wcześniej naliczony od wyższej kwoty wynagrodzenia, bez uwzględnienia wartości składek, które nie zostały odliczone. Wobec tego doszłoby de facto do podwójnego opodatkowania tych samych kwot. „Skoro więc spółka odprowadziła w danym okresie składki na ubezpieczenia społeczne w zbyt niskiej wysokości (również w części należnej od ubezpieczonego), to podstawa opodatkowania PIT była ustalona w wyższej wysokości niż gdyby skarżąca pobrała składki na ubezpieczenie społeczne w prawidłowej wysokości (kwota podwyższenia podstawy opodatkowania PIT odpowiadała dokładnie kwocie niepobranej składki na ubezpieczenie społeczne)” (Wyrok Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 20 grudnia 2016 roku, sygn. akt I SA/Wr 1092/16).

Powyższe poglądy można odnaleźć również w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 października 2015 r., sygn. II FSK 1891/13.