Od urlopów związanych z rodzicielstwem odróżnić należy zasiłek macierzyński. Przysługuje on niezależnie od pozostawania w stosunku pracy. Jego przesłanką jest posiadanie statusu ubezpieczonego. Art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stanowi bowiem, iż zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:

1. urodziła dziecko;
2. przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;
3. przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia.

Również w przypadkach, gdy z zasiłku macierzyńskiego ma korzystać ojciec dziecka lub inny członek rodziny, przesłanką nabycia prawa do tego zasiłku jest posiadanie statusu ubezpieczonego.

Zasiłek macierzyński przysługuje także pracownicy, z którą umowa o pracę na podstawie art. 177 § 3 k.p. została przedłużona do dnia porodu, mimo ustania w tym dniu ubezpieczenia (art. 30 ust. 3 ustawy).

Wyjątkowo zasiłek macierzyński przysługuje w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego. Ma to miejsce, w przypadku, gdy ubezpieczenie ustało w okresie ciąży wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu (art. 30 ust. 1 ustawy). Natomiast ubezpieczonej będącej pracownicą, z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i nie zapewniono innego zatrudnienia, przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego (art. 30 ust. 2 ustawy).

Zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego.