Skopiuj link
Stosunek pracy charakteryzuje konieczność osobistego świadczenia pracy przez pracownika. Dlatego też jego śmierć pociąga za sobą wygaśnięcie stosunku pracy z mocy prawa. „Stosunek pracy ustaje z dniem śmierci pracownika, co oznacza, że nie chodzi o konkretną godzinę śmierci w danym dniu, ale o zakończenie doby kalendarzowej, tj. 24:00 (por. wyr. SN z 10.6.2014 r., III PK 123/13, Legalis).” (Kodeks pracy. Regulacje Covid-19 w prawie pracy. Komentarz, red. prof. dr hab. Arkadiusz Sobczyk). Co ważne pracodawca jest wśród podmiotów uprawnionych do uzyskania odpisu aktu zgonu pracownika, bowiem posiada interes prawny w uzyskaniu takiej informacji.
Zgodnie z art. 631 § 2 kodeksu pracy prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą po śmierci pracownika, w równych częściach, na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W razie braku takich osób prawa te wchodzą do spadku. Wobec tego rodzinie przysługują wszystkie świadczenia, jakie nie zostały wypłacone pracownikowi przed jego śmiercią.
To na pracodawcy spoczywa obowiązek ustalenia prawidłowego kręgu uprawnionych podmiotów. W tym celu powinien uzyskać od osób uprawnionych aktualny akt potwierdzający pokrewieństwo. Do kręgu uprawnionych do praw majątkowych po zmarłym pracowniku oprócz małżonka zalicza się także następujących członków rodziny:
- dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;
- przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki; rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;
- małżonek (wdowa i wdowiec);
- rodzice, przy czym za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające
– o ile osoby te spełniają dodatkowo warunki, o których mowa w art. 68-71 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Pracodawca jest zobowiązany w każdym przypadku do wypłaty wynagrodzenia, które przysługiwałoby zmarłemu pracownikowi za przepracowany przez niego okres. Musi uwzględnić nadgodziny, premie i inne dodatki do wynagrodzenia, które byłyby należne pracownikowi do dnia jego śmierci. Na równi z wynagrodzeniem traktowane są inne świadczenia kompensujące wynagrodzenie, czyli wynagrodzenie i zasiłki z tytułu choroby, rodzicielstwa lub wypadku czy świadczenie rehabilitacyjne. Razem z powyższymi wypłaca się także ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy oraz wszystkie inne świadczenia, które przysługiwały pracownikowi w dniu śmierci. Od tych świadczeń nie nalicza się i nie odprowadza składek do ZUS, ale potrąca się zaliczkę na podatek dochodowy.
Dodatkowo, ze śmiercią pracownika może wiązać się obowiązek pracodawcy w zakresie wypłaty odprawy pośmiertnej. Pracodawca wypłaca ją rodzinie zmarłego pracownika, jeżeli śmierć nastąpiła w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby. Jest to jednorazowe świadczenie pieniężne, którego wartość ustala się na podstawie stażu pracy u danego pracodawcy. Odprawa pośmiertna przysługuje w wysokości:
- jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
- trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeśli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
- sześciomiesięcznego wynagrodzenia, jeśli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.
Odprawę dzieli się pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny w równych częściach, a jeśli tylko jedna osoba jest uprawniona do świadczenia, to przysługuje jej odprawa w wysokości połowy kwoty określonej w kodeksie pracy. Oblicza się ją z zastosowaniem przepisów dotyczących ustalania ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.
Pracodawca będzie zwolniony z obowiązku wypłaty odprawy pośmiertnej, jeśli z własnych środków ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez ubezpieczyciela nie jest niższe niż odprawa obliczona stosownie do stażu pracy. Gdyby odszkodowanie było niższe, to pracodawca ma obowiązek wypłacić różnicę.
Od wypłaty odprawy pośmiertnej nie pobiera się zaliczki na podatek dochodowy oraz nie odprowadza się składek do ZUS. Warto zwrócić uwagę na fakt, że jeżeli nie będzie osoby uprawnionej do pobrania odprawy pośmiertnej po zmarłym pracowniku, to się jej nie wypłaca i nie wchodzi ona do masy spadkowej.
Ponadto pracodawca powinien sporządzić świadectwo pracy, w którym wskaże jako przyczynę ustania stosunku śmierć pracownika. Oryginał i kopię świadectwa pracy umieszcza się w części C akt osobowych zmarłego pracownika. Wydanie takiego dokumentu osobie uprawnionej do świadczeń po zmarłym jest możliwe jedynie po wystąpieniu przez tę osobę ze stosownym wnioskiem. Natomiast po zakończeniu roku podatkowego pracodawca ma obowiązek wystawienia i przekazania uprawnionym osobom oraz do urzędu skarbowego deklaracji PIT-11. Jedna deklaracja powinna zostać wystawiona dla zmarłego pracownika, ze wskazaniem jego danych i uwzględnieniem przysługujących mu należności ze stosunku pracy. Kolejna zaś, na nazwiska i identyfikatory podatkowe osób, którym wypłacone zostały należności po ustaniu stosunku pracy, jako inne źródła przychodów.