Czas pracy
22.11.2022 r.
6 min

Kiedy można stosować pracę w ruchu ciągłym?

Ekspert PCKP

Skopiuj link
Czas pracy
22.11.2022r.
6 min

„Praca w ruchu ciągłym to praca, która ze względu na technologię produkcji musi być wykonywana przez 24 godziny na dobę przez siedem dni w tygodniu, ponieważ gdyby została przerwana, nastąpiłoby zniszczenie jakiegoś urządzenia czy całej maszyny albo proces ponownego uruchomienia takiej maszyny czy urządzenia trwałby tak długo i byłby na tyle kosztowny, że podważałoby to sens podjęcia decyzji o wyłączeniu urządzenia lub maszyny. Zatem przy pracy w ruchu ciągłym maszyny lub urządzenia pracują bez przerwy, natomiast muszą zmieniać się obsługujący je pracownicy lub grupy pracowników.

Zdaniem SN, o tym, czy praca ma charakter pracy "w ruchu ciągłym", nie decyduje ani zakres wykorzystania mocy produkcyjnych zakładu pracy, ani możliwości produkcyjnych pracownika, lecz okoliczność, czy wykonywanie pracy przez 24 godziny na dobę i przez siedem dni w tygodniu jest konieczne z punktu widzenia zabezpieczenia prawidłowego procesu produkcyjnego oraz prawidłowej działalności urządzeń produkcyjnych (wyr. z 29.9.1975 r., I PRN 23/75, OSNC 1976, Nr 6, poz. 144 z aprobującą glosą W. Muszalskiego, NP 1976, Nr 11, s. 1549 i W. Masewicza, OSPiKA 1976, Nr 6, poz. 113).” (Kodeks pracy. Komentarz, red. prof. dr hab. Wojciech Muszalski, dr hab. Krzysztof Walczak).

W art. 138 § 1 kodeksu pracy ustawodawca określił, że „przy pracach, które ze względu na technologię produkcji nie mogą być wstrzymane (praca w ruchu ciągłym), może być stosowany system czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie czasu pracy do 43 godzin przeciętnie na tydzień w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 tygodni, a jednego dnia w niektórych tygodniach w tym okresie dobowy wymiar czasu pracy może być przedłużony do 12 godzin. Za każdą godzinę pracy powyżej 8 godzin na dobę w dniu wykonywania pracy w przedłużonym wymiarze czasu pracy pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia, o którym mowa w art. 1511 § 1 pkt 1” [dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych]. Ponadto powyższe zasady stosuje się także w przypadku, gdy praca nie może być wstrzymana ze względu na konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności.

Praca w ruchu ciągłym nazywana jest także przedłużonym czasem pracy. Przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy może nastąpić w trzech spośród czterech tygodni okresu rozliczeniowego. System ten umożliwia pracę na trzech ośmiogodzinnych zmianach przez 6 dni w tygodniu. Dzięki przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin możliwe jest przejście jednego dnia na system dwuzmianowy, co pozwala pracownikom zmienić godziny wykonywania pracy (tzw. złamanie zmiany).

W oparciu o treść art. 138 § 3 kodeksu pracy, w analizowanych przypadkach obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym oblicza się:

  1. mnożąc 8 godzin przez liczbę dni kalendarzowych przypadających w okresie rozliczeniowym, z wyłączeniem niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy wynikających z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, a następnie
  2. dodając do otrzymanej liczby liczbę godzin odpowiadającą przedłużonemu
    u danego pracodawcy tygodniowemu wymiarowi czasu pracy.

Dodatkowo wymaga się, aby liczba godzin odpowiadająca przedłużonemu u danego pracodawcy tygodniowemu wymiarowi czasu pracy nie przekraczała 4 godzin na każdy tydzień okresu rozliczeniowego, w którym następuje przedłużenie czasu pracy (art. 138 § 4 kodeksu pracy).

Należy pamiętać, że pracę przypadającą w ramach przedłużonego dobowego oraz tygodniowego wymiaru czasu pracy ustawodawca traktuje jako pracę normalną, która nie ma charakteru nadliczbowego. Nie podlega więc ograniczeniom właściwym dla godzin nadliczbowych, nie jest również wliczana do rocznego limitu godzin nadliczbowych.

Co ważne, wymiar czasu pracy przekraczający osiem godzin na dobę nie może być stosowany wobec:

  1. pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia,
  2. pracownic w ciąży,
  3. pracowników opiekujących się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia, bez ich zgody,
  4. pracowników młodocianych.

„O tym, czy praca zakładu lub niektórych jego komórek organizacyjnych nie może być wstrzymana z ww. względów, decyduje pracodawca, a w określonych przypadkach organ administracji rządowej lub samorządowej, np. zakłady gospodarki komunalnej zaopatrujące ludność w energię elektryczną, wodę, gaz, zakłady świadczące usługi komunalne (komunikacja miejska), zakłady służby zdrowia (pogotowie ratunkowe, szpitale, ambulatoria, sanatoria), zakłady produkujące żywność zaspokajające podstawowe potrzeby ludności (piekarnie), inne zakłady, których nieprzerwana praca jest niezbędna ze względu na specyfikę danej aglomeracji (np. hotele w większych miastach, straż miejska). Co należy podkreślić, dla uzasadnienia wprowadzenia omawianego systemu nie jest istotne samo zaspokajanie potrzeb ludności, konieczność zaspokajania takich potrzeb musi występować w sposób ciągły. Z tego powodu system ten nie może być stosowany w handlu, z wyjątkiem zaopatrzenia i sprzedaży leków. Nie ma uzasadnienia dla wprowadzenia ruchu ciągłego na stacji paliw (wyr. SN z 5.5.1999 r., I PKN 671/98, OSNAPiUS 2000, Nr 14, poz. 536).” (Kodeks pracy. Komentarz, red. prof. dr hab. Wojciech Muszalski, dr hab. Krzysztof Walczak).