Prawo Pracy
09.05.2023 r.
5 min

Kiedy pracownik musi zwrócić pracodawcy sfinansowane przez niego wydatki na podnoszenie kwalifikacji zawodowych?

Ekspert PCKP

Skopiuj link
Prawo Pracy
09.05.2023r.
5 min

Zgodnie z art.  1034 § 1 kodeksu pracy pracodawca zawiera z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje zawodowe umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki stron. Umowę zawiera się na piśmie. Jednym z postanowień takiej umowy może być zobowiązanie pracownika do pozostawania w zatrudnieniu u pracodawcy przez określony w umowie czas po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Jeżeli pracodawca nie zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych to strony stosunku pracy nie musza takiej umowy zawierać (art. 1034 § 3 kodeksu pracy).

Pracodawca może żądać od pracownika zwrotu kosztów poniesionych w związku z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych w sytuacjach określonych w art. 1035 kodeksu pracy. W myśl tego przepisu pracownik zobowiązany jest do zwrotu kosztów, w przypadku, gdy:

  • bez uzasadnionych przyczyn pracownik nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji,
  • pracodawca rozwiąże z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia
    z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie określonym w umowie o podnoszenie kwalifikacji zawodowych, nie dłuższym niż 3 lata,
  • w terminie określonym w umowie o podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracownik rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z uwagi na mobbing,
  • w terminie określonym w umowie o podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracownik rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 kodeksu pracy (pracodawca nie przeniesie pracownika w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe; pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika) lub art. 943 kodeksu pracy (mobbing), mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach.

Obowiązek zwrotu kosztów nie powstanie w przypadku ustania stosunku pracy z innych przyczyn niż określone w art. 1035 kodeksu pracy. Należą do nich m.in. uzasadnione rozwiązanie przez pracownika umowy bez wypowiedzenia z winy pracodawcy (art. 55 kodeksu pracy) lub ze względu na stosowanie względem niego mobbingu (art. 943 kodeksu pracy) oraz rozwiązanie umowy zawartej na czas określony ze względu na upływ czasu, na który umowa została zawarta.

Z art. 1035 in fine kodeksu pracy wynika, iż pracownik obowiązany jest do zwrotu kosztów z tytułu dodatkowych świadczeń w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia. Do dodatkowych świadczeń pracodawcy związanych z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych należą m.in. opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie (art. 1033 kodeksu pracy). Pracodawca nie może żądać od pracownika zwrotu wynagrodzenia wypłaconego mu za czas urlopu szkoleniowego i za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy w celach szkoleniowych.

„Kwestia odpowiedzialności odszkodowawczej pracownika za naruszenie przyjętego w umowie obowiązku przepracowania określonego okresu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych nie jest uregulowana w Kodeksie pracy. Nie mamy tu bowiem do czynienia z niewykonaniem obowiązku pracowniczego i dlatego nie stosuje się przepisów o odpowiedzialności materialnej pracownika (art. 114 i n. k.p. [kodeksu pracy]). Ten obowiązek pracownika wynika z klauzuli autonomicznej i możliwa jest odpowiedzialność odszkodowawcza pracownika na podstawie art. 471 k.c. [kodeksu cywilnego] w zw. z art. 300 k.p. Ta możliwość jest jednak dla pracodawcy niedogodna, gdyż trudno w tym przypadku udowodnić szkodę, a zwłaszcza jej wysokość. Dlatego należy podzielić stanowisko SN zajęte w wyroku z 11.10.2022 r., II PSKP 17/22, że w tym przypadku pracodawca może zabezpieczyć swoje interesy zamieszczając w umowie o podnoszeniu kwalifikacji postanowienia o karach umownych dla pracownika w razie nieodpracowania umówionego okresu (art. 483 i n. k.c. w zw. z art. 300 k.p.). Jest to niezależne od uprawnienia żądania przez pracodawcę zwrotu kosztów szkolenia (art. 1035 – por. szerzej niżej uw. 6.1).” (E. Maniewska [w:] K. Jaśkowski, E. Maniewska, Kodeks pracy. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2023).