Skopiuj link
Kryteria socjalne
Stosownie do dyspozycji art. 8 ust. 1 ustawy, przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z Funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu.
Cytowany przepis wyklucza możliwość dokonania dopłat dla wszystkich podmiotów uprawnionych do świadczeń z Funduszu w równej wysokości. Krąg podmiotów uprawnionych do świadczeń, a także wysokość tych świadczeń, powinny zostać ustalone w oparciu o ocenę sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej. Zwrócił na to uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 sierpnia 2001 r., sygn. akt I PKN 579/00. W jego ocenie: „Treść art. 8 ust. 1 ustawy uzasadnia przy tym tezę, że pracodawca nie może ustalić tych warunków według wybranych przez siebie kryteriów, z pominięciem naczelnej zasady wyrażonej w tym przepisie, tej mianowicie, że przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z Funduszu zostało uzależnione wyłącznie od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu. Jak z przedstawionej regulacji wynika, ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych nie upoważnia do tworzenia takich zasad podziału funduszu socjalnego, które pozostawałyby w sprzeczności z jej art. 8 ust. 1, ten zaś przepis wyraźnie powiązał zasady korzystania z ulgowych usług i świadczeń z sytuacją życiową, rodzinną i materialną osób uprawnionych. Jest to tzw. kryterium socjalne, którego przyjęcie przez ustawodawcę prowadzi do wniosku, że jest wykluczone przyznawanie ulgowych usług i świadczeń z Funduszu ogółowi zatrudnionych w tej samej wysokości, według zasady "każdemu po równo".”.
Regulamin nie może przewidywać innych poza kryteriami wskazanymi w art. 8 ust. 1 ustawy przesłanek przyznawania świadczeń z Funduszu. W szczególności przyznanie świadczeń z Funduszu nie może zostać uzależnione od stażu pracy pracownika (ogólny lub zakładowy), rodzaju umowy o pracę (na czas określony, na czas nieokreślony, na okres próbny), przynależności pracownika do określonej grupy pracowników lub do związków zawodowych, braku jednoczesnego zatrudnienia u innego pracodawcy.
Pracodawca, który wydatkuje środki z ZFŚS bez zachowania kryteriów socjalnych określonych w art. 8 ust. 1 ustawy, nie może powoływać się na klauzule generalne określone w art. 8 kodeksu pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 2004 r., sygn. akt I PK 22/03).
Kryteria oceny sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu
Przepisy ustawy nie określają kryteriów, według których powinna nastąpić ocena sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osób uprawnionych do korzystania z Funduszu. Katalog tych kryteriów jest bowiem niezwykle szeroki i nie sposób stworzyć ich wyczerpującej listy.
Najczęściej stosowanym kryterium oceny sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osób ubiegających się o świadczenia z Funduszu jest przyjęcie dochodu na członka rodziny. Jest to bowiem obiektywnie czytelny i miarodajny sposób oceny zasadności ubiegania się o świadczenia z tego Funduszu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2008 r., sygn. akt II PK 156/07).
Należy podkreślić, iż ocena sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej musi mieć charakter indywidualny. W związku z tym kryteria, jakimi posługiwać się będzie pracodawca, powinny pozwolić na indywidualną ocenę sytuacji socjalnej osoby ubiegającej się o świadczenie z Funduszu.
Uzyskiwanie informacji o sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu
Bez pozyskania informacji o sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osób uprawnionych do korzystania z Funduszu pracodawca nie może dokonać oceny sytuacji socjalnej pracownika i przyznać mu świadczeń z ZFŚS. Pracodawca ma zatem prawo do zbierania informacji dotyczących sytuacji socjalnej pracownika. Zakres tych danych oraz forma powinny zostać określone w regulaminie Funduszu (art. 8 ust. 2 ustawy).
Najbardziej powszechną formą uzyskiwania informacji o sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej są oświadczenia składane przez osoby zainteresowane uzyskaniem świadczeń. Obowiązek ich składania powinien wprost wynikać z regulaminu Funduszu. Regulamin powinien również określać wzory tych oświadczeń lub zakres informacji, jakie powinny zostać w nich zawarte.