Zgodnie z art. 98 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli płatnik składek albo osoba obowiązana do działania w imieniu płatnika:
- nie dopełnia obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w przewidzianym przepisami terminie,
- nie zgłasza wymaganych ustawą danych lub zgłasza nieprawdziwe dane albo udziela w tych sprawach nieprawdziwych wyjaśnień lub odmawia ich udzielenia,
- udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie kontroli,
- nie dopełnia obowiązku wypłacania świadczeń z ubezpieczeń społecznych i zasiłków finansowanych z budżetu państwa albo wypłaca je nienależnie,
- nie prowadzi dokumentacji związanej z obliczaniem składek oraz z wypłatą świadczeń z ubezpieczeń społecznych,
- nie dopełnia obowiązku przesyłania deklaracji rozliczeniowych oraz imiennych raportów miesięcznych w przewidzianym terminie,
- nie dopełnia obowiązku przekazywania dokumentów związanych z ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym w formie określonej w art. 47a ust. 1 i 2,
podlega karze grzywny do 5000 złotych.
Zatem Zakład Ubezpieczeń Społecznych posiada uprawnienia oskarżyciela publicznego do występowania do sądu z wnioskiem o ukaranie za popełnienie wykroczeń wymienionych w art. 98. Postępowanie w sprawach o wykroczenia toczy się według przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Zgodnie z art. 57 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia do wniosku o ukaranie organ rentowy jest zobowiązany dołączyć m.in. materiały przeprowadzanych czynności wyjaśniających lub postępowania przygotowawczego. Przeprowadzenie czynności wyjaśniających odbywa się zgodnie z art. 54 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.