Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko przepisom ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych

Zgodnie z treścią przywołanego wyżej przepisu, kto jako płatnik składek albo osoba obowiązana do działania w imieniu płatnika:

• nie dopełnia obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w przewidzianym przepisami terminie,
• nie zgłasza wymaganych ustawą danych lub zgłasza nieprawdziwe dane albo udziela w tych sprawach nieprawdziwych wyjaśnień lub odmawia ich udzielenia,
• udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie kontroli,
• nie dopełnia obowiązku wypłacania świadczeń z ubezpieczeń społecznych i zasiłków finansowanych z budżetu państwa albo wypłaca je nienależnie,
• nie prowadzi dokumentacji związanej z obliczaniem składek oraz z wypłatą świadczeń z ubezpieczeń społecznych,
• nie dopełnia obowiązku przesyłania deklaracji rozliczeniowych oraz imiennych raportów miesięcznych w przewidzianym terminie,
• nie dopełnia obowiązku przekazywania dokumentów związanych z ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym w formie określonej w art. 47a ust. 1 i 2,

podlega karze grzywny do 5000 złotych. Tej samej karze podlega, kto dopuszcza się czynów określonych powyżej przy opłacaniu składek lub dokonywaniu wpłat z innych tytułów, do których poboru jest obowiązany Zakład.

„Sprawcą wykroczeń stypizowanych w art. 98 ust. 1 SysUbSpołU [ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych] może być płatnik składek (jeżeli jest nim osoba fizyczna – art. 1 § 1 KW) lub osoba obowiązana do działania w imieniu płatnika składek. O ile zindywidualizowanie w konkretnym przypadku płatnika składek nie nastręcza trudności, gdyż w ustawie systemowej wskazuje się, kto i w jakich okolicznościach jest płatnikiem, status ten zaś uzyskuje się z mocy prawa (art. 4 pkt 2 SysUbSpołU), o tyle pewne kontrowersje rodzić może określenie warunków, pod jakimi uznać można, że dana osoba jest "obowiązana do działania w imieniu płatnika" (art. 98 ust. 1 SysUbSpołU). Z pewnością obowiązek reprezentowania płatnika wynika z przepisów dotyczących organizacji działalności płatników będących jednostkami organizacyjnymi; […] Osoby wskazywane w tego rodzaju przepisach mogą w ramach ustanowionych dla nich uprawnień do kierowania daną jednostką nakładać obowiązek działania w imieniu danej jednostki na inne osoby zarówno znajdujące się w strukturze organizacyjnej danej jednostki, jak i poza nią. Klasycznym przykładem nałożenia obowiązku działania w imieniu danej jednostki organizacyjnej w zakresie wykonywania ciążących na niej obowiązków płatnika składek jest zawarcie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej z osobą, która w jej ramach obowiązek ów na siebie przyjmuje albo jego ustanowienie w ramach np. pisemnego zakresu obowiązków wręczanego zatrudnionemu pracownikowi. Na tych samych zasadach możliwość ustanowienia osoby obowiązanej do wykonywania obowiązków ciążących na płatniku określonych w ustawie systemowej ma płatnik będący osobą fizyczną.” (Wykroczenia związane z zatrudnianiem pracowników i innych osób wykonujących pracę zarobkową. Komentarz do ustaw szczegółowych, dr Sebastian Kowalski).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych posiada uprawnienia oskarżyciela publicznego do występowania do sądu z wnioskiem o ukaranie za popełnienie wykroczeń wymienionych w art. 98 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz do oskarżania przed sądem. Postępowanie w sprawach o wykroczenia toczy się według przepisów kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.