Rynek pracy przyjazny rodzinie - projekt Strategii Demograficznej 2040

W dążeniu do przeciwdziałania niekorzystnemu trendowi demograficznemu rząd zidentyfikował 3 cele szczegółowe. Należą do nich:

• wzmocnienie rodziny, która jest miejscem przychodzenia dzieci na świat,
• znoszenie barier dla rodziców chcących mieć dzieci dla podejmowania decyzji prokreacyjnych,
• podniesienie jakości zarządzania i wdrażania polityk dla rozwoju kompetencji administracji.

W ramach każdego z wyżej wymienionych celów rządzący zaproponowali tak zwane kierunki interwencji, a więc pewne założenia, w ramach których wspierane będą określone działania. Jednym z nich jest rozwój rynku pracy przyjaznego rodzinie realizowany w ramach znoszenie barier dla rodziców chcących mieć dzieci dla podejmowania decyzji prokreacyjnych.

„Dla rozwoju rynku pracy przyjaznego rodzinie ważna jest świadomość, że dziecko jest dobrem publicznym i do wzrostu dzietności konieczne jest zaangażowanie wszystkich odpowiedzialnych podmiotów w tym obszarze. Brak dzieci będzie długoterminowo szczególnie negatywnie wpływał na rynek pracy, a dla firm komercyjnych – na stopniowe zmniejszanie się liczby klientów. Rodzice tworzą też przyszły kapitał ludzki i społeczny, który także zależy od jakości opieki rodzicielskiej. Rodzice czerpiący satysfakcję z pracy i zaangażowani w pracę to wzór do naśladowania w procesie socjalizacji dzieci. Podstawę godzenia obowiązków zawodowych z rodzinnymi stanowią regulacje prawne, postawy pracodawców oraz pracowników zarówno tych mających obowiązki rodzinne, jak i pozostałych. Regulacje dotyczące ochrony kobiet w ciąży, urlopów macierzyńskich rodzicielskich oraz powiązanych z nimi świadczeń należą do najbardziej atrakcyjnych w Europie. Mimo to wymagają one rozwoju i nowych, uzupełniających rozwiązań, aby zmniejszać bariery do podejmowania decyzji o dziecku.” (por. Strategia Demograficzna 2040 – projekt)

Zgodnie z założeniami działania w tym zakresie mają prowadzić do:

• poprawy sytuacji osób młodych przygotowujących się do założenia rodziny i wchodzących na rynek pracy,
• poprawy perspektyw wzrostu dochodów,
• zwiększenia poczucia bezpieczeństwa rodzin z dziećmi i osób powracających na rynek pracy po okresie sprawowania opieki nad dziećmi.

W tym celu rządzący zaproponowali rozwiązania, które mają służyć zwiększeniu stabilności zatrudnienia rodziców i osób, które planują rodzicielstwo. W ramach tego w strategii znalazły się sugestie dotyczące:

• ograniczenia możliwości zawierania umów o pracę na czas określony z osobami w wieku do 40 lat do maksymalnie 2 umów, na łączny czas nie przekraczający 15 miesięcy.
• Ochrony przed zwolnieniem dla obojga rodziców (obecnie z takiej ochrony korzysta matka). Propozycja zmian obejmuje:

• Rozszerzenie przepisu i objęcie matek ochroną przez okres do roku po powrocie do pracy z urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego (niezależnie od wymiaru czasu pracy).
• Wprowadzenie ochrony dla ojców w ciągu 1. roku życia dziecka. W przypadku małżeństw ta ochrona obowiązywałaby od momentu zajścia żony w ciążę.
• Wprowadzenie obowiązku poinformowania pracownika o uprawnieniach związanych z rodzicielstwem przy podpisaniu umowy o pracę.

Dodatkowo przewidziano także propozycje dotyczące zagwarantowania elastycznej pracy dla kobiet w ciąży oraz rodziców dzieci do lat 4, która umożliwiałaby godzenie pracy zawodowej z życiem rodzinnym. W strategii uwzględniono:

• gwarancję elastycznej pracy dla kobiet w ciąży oraz rodziców dzieci do lat 4 (praca zdalna, praca hybrydowa lub elastyczny czas pracy). Wybór będzie uzależniony od charakteru wykonywanej pracy oraz dokonywany w oparciu o porozumienie pracodawcy z pracownikiem.
• gwarancję pracy w zmniejszonym wymiarze godzin dla kobiet w ciąży oraz rodziców dzieci do lat 4, poszerzona o zapis, że pracodawca nie może dyskryminować pracownika ze względu na wymiar czasu pracy poprzez wykluczenie go z przywilejów pracowniczych. 
• gwarancję, że różne elastyczne formy mogą być stosowane równocześnie, w zależności od charakteru wykonywanej pracy (dokonaną w formie porozumienia pracodawcy z pracownikiem).

Dodatkowo „ważne będą działania chroniące kobiety w ciąży i rodziców małych dzieci przed zwolnieniem z pracy, a także rozwiązania zwiększające poczucie bezpieczeństwa dla rodziców, którzy chcą urodzić kolejne dzieci w niewielkich odstępach czasu od siebie. Przygotowywane także będą specjalne programy skierowane na tereny doświadczające szczególnie intensywnej depopulacji oraz zagrożone trwałą marginalizacją.” (por. Strategia Demograficzna 2040 – projekt). Przewidziano także wsparcie dla pracodawców zatrudniających kobiety po przerwie związanej z urodzeniem dziecka, a także dla tych, którzy będą podejmowali działania sprzyjające łączeniu pracy zawodowej z opieką nad dziećmi.

Zdaniem pomysłodawców realizacja Strategii Demograficznej przyniesie długoterminowo bardzo istotne korzyści demograficzne oraz umożliwi osiągnięcie zasadniczego celu cywilizacyjnego, jakim jest zahamowanie depopulacji Polski, a z czasem osiągnięcie nawet pewnego wzrostu liczby ludności.