Głównym założeniem instytucji urlopu na żądanie jest możliwość skorzystania z niego w sytuacjach nagłych, których nie można wcześniej zaplanować. Wobec tego pracownik może zgłosić potrzebę skorzystania z takiego urlopu nawet w tym samym dniu, w którym chce z niego skorzystać. Co do zasady powinien to uczynić przed rozpoczęciem pracy, jednak nie jest bezwzględnie konieczne.
Ustawodawca nie narzucił formy, w jakiej pracownik powinien zawiadomić o chęci skorzystania z urlopu na żądanie. Zatem przyjmuje się, że może to zrobić w dowolny sposób, pozwalający na to, aby informacja ta dotarła do pracodawcy. Złożenie zawiadomienia w formie pisemnej lub mailowej może być jednak najlepszym rozwiązaniem, na wypadek ewentualnego konfliktu z pracodawcą. Dzięki temu pracownik będzie dysponował potwierdzeniem, że wystąpił ze stosowny wnioskiem do pracodawcy. Pracodawca może również określić w regulaminie pracy zasady dotyczące wnioskowania o urlop na żądanie.
Prawo do urlopu na żądanie przysługuje wszystkim pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, niezależnie od tego, w jakim wymiarze czasu pracy są zatrudnieni.