Skopiuj link
Obowiązek poddania się badaniom sanitarno-epidemiologicznym dotyczy ściśle określonej grupy pracowników. Jak wynika bowiem z dyspozycji art. 6 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi obowiązkowym badaniom sanitarno-epidemiologicznym podlegają osoby podejmujące lub wykonujące prace, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby, nieposiadające aktualnego orzeczenia lekarskiego o zdolności do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby.
Aktualnie nie obowiązuje rozporządzenie wykonawcze, które jednoznacznie określałoby wykaz zawodów i prac, przed podjęciem których konieczne byłoby poddanie się badaniom sanitarno-epidemiologicznym. „Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 10.07.2006 r. w sprawie wykazu prac przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby (Dz.U. Nr 133, poz. 939) utraciło wprawdzie moc obowiązującą, ale jego informacyjny wymiar oraz zakotwiczenie w aktualnej wiedzy medycznej powodują, że w lekarskiej praktyce orzeczniczej jest ono w pewien sposób wciąż respektowane. Załącznik do rozporządzenia wymieniał trzy zasadnicze kategorie prac, z którymi związane są obowiązkowe badania sanitarne. Po pierwsze, w rozporządzeniu uwzględniono prace na stanowiskach związanych z ciągłym kontaktem z ludźmi stwarzające zagrożenie przeniesienia drogą powietrzno-kropelkową i powietrzno-pyłową zakażenia na inne osoby, niezależnie od rodzaju wykonywanych czynności zawodowych […] Po drugie, w załączniku do rozporządzenia wymieniono prace na stanowiskach związanych z wytwarzaniem, pakowaniem, dystrybucją lub przechowywaniem nieopakowanej żywności, wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi oraz leków doustnych, przygotowaniem i wydawaniem posiłków, wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi i leków, a także myciem naczyń i pojemników przeznaczonych na żywność, wodę przeznaczonych do spożycia przez ludzi lub na leki, stwarzające zagrożenie przeniesienia drogą pokarmową zakażenia na inne osoby, niezależnie od rodzaju wykonywanych czynności zawodowych […] Po trzecie, rozporządzeniem objęto wprost prace na stanowiskach związanych z kontaktem z wodą oraz środkami służącymi pielęgnacji skóry lub śluzówek innych osób oraz stwarzających zagrożenie przeniesienia drogą kontaktową zakażenia na inne osoby, niezależnie od rodzaju wykonywanych czynności zawodowych” (por. Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Komentarz, red. prof. UW dr hab. Leszek Bosek).
Z obowiązkiem pracownika koresponduje powinność pracodawcy skierowania na badania sanitarno-epidemiologiczne pracownika wykonującego prace, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby (art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi).
Realizacja przez pracownika i pracodawcę nałożonych na nich przez ustawę obowiązków umożliwia wykrycie ewentualnej choroby zakaźnej u pracownika oraz rozpoczęcie jej leczenia. Zapobiega również rozprzestrzenianiu się tej choroby na pozostałych pracowników lub osoby trzecie.
„W przypadku osób poszukujących zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, przy wykonywaniu której istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby, badanie sanitarno-epidemiologiczne jest wykonywane na wniosek tej osoby. Osoba poddająca się badaniu wskazuje, jakiego rodzaju prac ma dotyczyć badanie sanitarno-epidemiologiczne i wydawane na jego podstawie orzeczenie lekarskie dla celów sanitarno-epidemiologicznych.” (art. 6 ust. 2a ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi).
W myśl art. 7 ust. 1 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi badania sanitarno-epidemiologiczne u osób skierowanych na nie przeprowadzają lekarze podstawowej opieki zdrowotnej, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej, lub lekarze wykonujący zadania służby medycyny pracy, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy.
W praktyce, w przypadku, gdy na badania sanitarno-epidemiologiczne kieruje pracodawca, są one wykonywane przez lekarza medycyny pracy.
Na podstawie przeprowadzanych badań lekarze wydają oraz przekazują osobie badanej, oraz pracodawcy albo osobie zlecającej wykonanie prac orzeczenie lekarskie:
- o zdolności do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby;
- o czasowych lub trwałych przeciwwskazaniach do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby.
Osoby, u których orzeczono czasowe lub trwałe przeciwwskazania do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby, nie mogą wykonywać tych prac. Pracodawca lub zlecający wykonanie prac jest obowiązany, z zachowaniem poufności, niezwłocznie odsunąć pracownika lub wykonującego prace od wykonywania tych prac. (art. 10 ust. 1 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi).
Zgodnie z art. 8 ust. 4 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi koszty badań epidemiologiczno-sanitarnych są finansowane przez pracodawcę lub zlecającego wykonanie prac. Natomiast, jeżeli osoba samodzielnie wnioskuje o wykonanie badań i nie jest na nie kierowana przez pracodawcę/zleceniodawcę to pokrywa ich koszty na własną rękę.