Zasady korzystania z części urlopu macierzyńskiego przez ojca dziecka

Na wstępie należy zaznaczyć, że urlop macierzyński może przenieść:

1. pracownica-matka;
2. ubezpieczona-matka (matka dziecka niebędąca pracownicą, objęta ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa).

Może to zrobić na rzecz następujących kategorii uprawnionych:

1. pracownika-ojca;
2. ubezpieczonego-ojca dziecka (ojciec dziecka niebędący pracownikiem, objęty ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa).

Procedurę przeniesienia reguluje art. 180 kodeksu pracy. Pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu i powrócić do pracy, jeżeli:

1. pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik – ojciec wychowujący dziecko;
2. przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony – ojciec dziecka, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową.

Pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko przysługuje, w przypadku rezygnacji przez ubezpieczoną – matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie, prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu rezygnacji przez ubezpieczoną – matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego (art. 180 § 5 kodeksu pracy). W kodeksie nie przewidziano, aby podobne uprawnienie (w sytuacji gdy matką jest ubezpieczona, a nie pracownica) przysługiwało ubezpieczonemu-ojcu. W poniższych przypadkach jest to uregulowane analogicznie.

Ustawodawca w § 6 uregulował również sytuacje, w których matka może przenieść na ojca uprawnienie do urlopu macierzyńskiego po upływie co najmniej 8 tygodniu przebywania po porodzie na tym urlopie. Pracownica legitymująca się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu, jeżeli:

1. pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik – ojciec wychowujący dziecko albo pracownik – inny członek najbliższej rodziny;
2. przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony – ojciec dziecka albo ubezpieczony – inny członek najbliższej rodziny, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową.

Pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi – innemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje, w przypadku rezygnacji przez ubezpieczoną – matkę dziecka, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, z pobierania zasiłku macierzyńskiego po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie, prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu rezygnacji przez ubezpieczoną – matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego.

O przeniesieniu uprawnień do urlopu należy poinformować pracodawcę z wyprzedzeniem. Matka składa swojemu pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z korzystania z części urlopu macierzyńskiego w terminie nie krótszym niż 7 dni przed przystąpieniem do pracy (§ 8), natomiast ojciec składa swojemu pracodawcy pisemny wniosek w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu.

Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wyżej wymienione wnioski. Same wnioski oraz załączniki do nich określone zostały przez ministra właściwego do spraw pracy.

Kodeks pracy przewiduje ponadto szereg innych przypadków, w których pracownica/ubezpieczona-matka musi wykorzystać 8 tygodni urlopu po porodzie, aby ojciec mógł przejąć pozostałą część. Są to następujące sytuacje:

• matka, która przebywa w szpitalu albo innym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, przerywa urlop,
• porzucenie dziecka przez matkę – ojcu przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu porzucenia dziecka.

W przypadku zgonu matki – ojciec może wykorzystać pozostałą część – oczywiście bez znaczenia, czy wykorzystała ona 8 tygodni.

Łączny wymiar urlopu macierzyńskiego wykorzystywany przez matkę i ojca nie może przekraczać wymiaru określonego na zasadach ogólnych, tzn. w przypadku korzystania z tych uprawnień również przez ojca, okres urlopu nie ulega przedłużeniu.

Odpowiednio należy stosować również art. 180¹ oraz 181 kodeksu pracy, tj. regulacje dotyczące urlopu macierzyńskiego w przypadku śmierci dziecka oraz w urodzenia dziecka wymagającego opieki szpitalnej.