Zobowiązanie do pozostawania w zatrudnieniu w umowie o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych

Pracodawca może żądać od pracownika zwrotu kosztów poniesionych w związku z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych w sytuacjach określonych w art. 103⁵ kodeksu pracy. W myśl tego przepisu pracownik zobowiązany jest do zwrotu kosztów, w przypadku gdy:

• bez uzasadnionych przyczyn pracownik nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji,
• pracodawca rozwiąże z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie określonym w umowie o podnoszenie kwalifikacji zawodowych, nie dłuższym niż 3 lata,
• w terminie określonym w umowie o podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracownik rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z uwagi na mobbing,
• w terminie określonym w umowie o podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracownik rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 kodeksu pracy (pracodawca nie przeniesie pracownika w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe; pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika) lub art. 94³ kodeksu pracy (mobbing), mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach.

Obowiązek zwrotu kosztów nie powstanie w przypadku ustania stosunku pracy z innych przyczyn niż określone w art. 103⁵ kodeksu pracy. Należą do nich m.in. uzasadnione rozwiązanie przez pracownika umowy bez wypowiedzenia z winy pracodawcy (art. 55 kodeksu pracy) lub ze względu na stosowanie względem niego mobbingu (art. 94³ kodeksu pracy) oraz rozwiązanie umowy zawartej na czas określony ze względu na upływ czasu, na który umowa została zawarta.

Z art. 103⁵ in fine kodeksu pracy wynika, iż pracownik obowiązany jest do zwrotu kosztów z tytułu dodatkowych świadczeń w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia. Do dodatkowych świadczeń pracodawcy związanych z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych należą m.in. opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie (art. 103³ kodeksu pracy). Pracodawca nie może żądać od pracownika zwrotu wynagrodzenia wypłaconego mu za czas urlopu szkoleniowego i za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy w celach szkoleniowych.

Interpretując postanowienia umowy o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych należy kierować się wyrażoną w art. 18 kodeksu pracy zasadą uprzywilejowania pracownika. Zgodnie z tą zasadą postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Postanowienia mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy są nieważne i zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy. Oznacza to, iż jeżeli umowa o podnoszenie kwalifikacji zawodowych zawiera postanowienia mniej korzystne dla pracownika niż regulacja ustawowa, są one nieważne i zastosowanie mają przepisy Kodeksu pracy.